Kadınların Ekonomik Katılımı ve Mikro-Girişimcilik Zorlukları: Diaspora Perspektifi

“Göç et, ama sermaye, bağlantı ve destekle gelmezsen, yeni toprakta kök tutamazsın.”

inbreakthrough

Diaspora Kadınları ve Ekonomik Varlık Mücadelesi

Diaspora, beraberinde fırsatlar ve zorluklar taşır. Yeni bir ülkeye yerleşmek, dil, statü, kültür ve sosyal yapı açısından büyük adaptasyon gerektirir. Kadınlar ise bu süreçte hem göçmen kimliğiyle hem de cinsiyet kimliğiyle çok katmanlı baskılara maruz kalır.

Mikro-girişimcilik, diaspora kadınları için hem ekonomik bağımsızlığın hem de sosyal entegrasyonun anahtarlarından biridir. Fakat bu yol, birçok görünmez engelle çevrilidir.

Karşılaşılan Temel Zorluklar

1. Finansmana Ulaşım Kısıtları

Diaspora kadınları genellikle resmi kredi sistemine yeterince entegre olamaz. Teminat eksikliği, kredi geçmişi yokluğu, göçmen statüsünün yarattığı belirsizlik gibi faktörler kredi başvurularının reddedilmesine yol açar. Ayrıca banka sistemlerinin göçmen kadınlara dair risk algısı yüksek olabilir.

ICReport’un “Supporting Diaspora Entrepreneurship to Boost ACP Country Development” raporunda vurgulandığı gibi, kadın diaspora girişimciler hem köken ülke hem de ev sahibi ülkede stereotiplere, varlık sınırlamalarına ve yasal ayrımcılığa maruz kalır. (ICR Facility)

2. Yasal Statü ve Kurumsal Engeller

Bazı diaspora kadınları tam oturma ya da çalışma iznine sahip olmayabilir. Bu durumda resmi işletme kurma, vergi kayıtlarını yapma, resmi sözleşmelerle çalışma gibi olanaklardan mahrum kalırlar. Yasal statü eksikliği, hem müşteri güvenini olumsuz etkiler hem de kurumsal iş ilişkilerini sınırlayıcı olur.

3. Dil, Bilgi ve İnsan Sermayesi Eksikleri

Ev sahibi ülkenin resmi dili yeterince bilinmeyebilir; mevzuatlar, iş kayıt süreçleri, muhasebe gibi teknik bilgiler eksik olabilir. Ayrıca göçmen kadınların geçmiş eğitim düzeyi, iş tecrübesi ve yerel iş kültürü bilgileri sınırlı olabiliyor. Bu da işletme yönetimini zorlaştırır.

4. Sosyal Normlar, Aile Baskısı ve İş–Yaşam Çatışması

Göç sonrası entegrasyon sürecinde kadınlardan beklenen roller — çocuk bakımı, ev işleri, geleneksel görevler — iş kurma motivasyonlarını sınırlandırabilir. Diaspora topluluğundaki muhafazakâr normlar da kadınların iş dünyasında aktif rol almasını baskılayabilir.

5. Ağ Eksikliği ve Pazar Erişimi

Yeni pazarı tanımamak, müşteri edinme süreçlerinin zor olması, kültürel uyum eksikliği, rekabet baskısı diaspora kadınlarını zorlayan unsurlardır. Ayrıca iş dünyasında bağlantı kurabilecek networklere erişim kısıtlı olabilir.

6. Psikososyal Zorluklar ve Kimlik Çatışması

Göç deneyimi bir travma kaynağı olabilir; kimlik arayışı, aidiyet eksikliği, damgalanma, izolasyon gibi psikolojik bariyerler girişimci cesaretini kırıcı etki yapabilir. “Refugee entrepreneurship motivations in Sweden and Germany” çalışması, mülteci girişimciler arasında motivasyon ve bariyerler arasındaki etkileşimi ele alıyor.

Başarı Stratejileri ve Dayanma Modelleri

Bu engellerin üstesinden gelmek için diaspora kadınları bazı stratejiler geliştirmiştir:

Küçük ölçekle başlama / ev tabanlı üretim: Başlangıç maliyetlerini düşük tutmak amacıyla ev temelli üretim, el işi vs. modeller tercih edilir.

Ortak ağlar ve kadın kolektifleri: Diaspora topluluğu içinde ortak projeler, paylaşım ağları kurmak; mentorluk sistemleri oluşturmak.

Dijital ve e-ticaret çözümleri: Fiziksel mağazaya gerek kalmadan sosyal medya ve çevrim içi platformlarda ürün pazarlamak.

Mikro hibe / mikro kredi desteği kullanımı: Kadınlara özel finansal araçlara başvurmak; STK ve kalkınma projelerinden faydalanmak.

Çift yönlü bağlantılar kurma: Köken ülkedeki kadın girişimcilerle bağlantı kurarak üretim ya da pazarlama ağları oluşturmak.

Kapasite geliştirme & eğitim: İş yönetimi, finans okuryazarlığı, dijital okuryazarlık, pazarlama gibi konularda eğitim almak.

Avrupa’dan İyi Uygulama Örnekleri

Bu örnekler Türkiye’de yaygın olmayan ya da az bilinen modellerdir:

• MoreMosaic (AB projesi) — Göçmen kadınlara girişimcilik becerileri kazandırma, mentorluk ve deneyim paylaşımı sağlama programı

• Entrepreneurship Education for Migrant Women (Erasmus+ proje) — Göçmen kadınları sürdürülebilir moda sektörüne hazırlayan girişimcilik eğitimi

• CommissioMompreneurs – Romania (DEBUTING projesi) — Anne girişimcileri destekleyen topluluk temelli iş modeli; dayanışma ağı, sosyal sorumluluk ve sürdürülebilir yönelimler öne çıkarılıyor .

• Good practices in women’s entrepreneurship (EIGE raporu) — Avrupa kurumlarının topladığı, finans, eğitim, networking alanlarında kadın girişimcileri destekleyen projeleri inceler.

• Hand in Hand International — Dünya genelinde kadın mikro işletmelerin kurulması ve sürdürülebilirliğini destekleyen bir model; Afganistan da dahil.

Politika Önerileri ve Tavsiyeler

• Diaspora kadınlarına özel mikro-kredi & hibe programları yaratmak

• Ev sahibi ülkelerde göçmen kadınlar için düşük faizli kredi ve hibeler tahsis edilir.

• Yasal statü kolaylıkları

• Girişimci göçmen kadınlara işletme kurma, vergi teşvikleri ve bürokratik kolaylıklar sağlanmalı.

• Mentorluk, eğitim ve network platformları

• Hem diaspora içi hem ev sahibi ülkedeki iş çevreleriyle bağlantı kuracak platformlar geliştirilmelidir.

• Dijital altyapı desteği

• E-ticaret, dijital pazarlama, lojistik çözümler konusunda teknik destek verilmeli.

• Çift yönlü iş bağlantıları güçlendirilmesi

• Diaspora ile köken ülke arasında ticaret, danışmanlık ve bilgi transferi projeleri desteklenmeli.

• Görünürlük ve tanıtım

• Başarılı diaspora kadın girişimciler medyada ve kamu kurumları aracılığıyla görünür kılınmalı; rol modeller sunulmalıdır.

Diaspora kadınları, hem bulundukları toplumlara hem köken ülkelerine değer katabilecek potansiyele sahiptir. Mikro-girişimcilik, onların ekonomik katılımını sağlamakla kalmaz; kimlik, toplumsal denge ve dönüşüm süreçlerinde de aktör olma kapılarını açar. Fakat bu yolda sermaye, yasal statü, networking, kültürel bariyerler gibi engeller aşılması gereken duvarlardır.

Avrupa’daki iyi uygulama modelleri, Türkiye dışındaki örnekler bize yol gösteriyor: MoreMosaic, Mompreneurs, Hand in Hand gibi projeler model alınabilir. Politikalar ve stratejiler; finansal destek, statü kolaylığı, eğitim & mentorluk sistemleri ve dijital altyapı ile güçlendirilmelidir.

Bu bağlamda diaspora kadınlarının mikro-girişimciliği, sadece bir ekonomik araç değil; kadınların sesini yükselten, sınırları aşıp hikâye yazan bir eylem biçimidir.

Ezgi Ülku Aykut

Kaynakça

Examining the challenges of migrant women in the EU. ECMI/JEMIE (2025)

Supporting diaspora entrepreneurship to boost ACP country development. ICReport (2023)

Empowering migrant women through entrepreneurship skills (MoreMosaic)

Entrepreneurship Education for Migrant Women (Erasmus+) EPALE - European Commission

Good practices in women’s entrepreneurship (EIGE)

Hand in Hand International – mikro işletmeler ve kadın destek modeli

Refugee entrepreneurship motivations in Sweden and Germany

Gender and entrepreneurship amongst refugee women entrepreneurs in Glasgow